Lokaráðstefna Heimsins hnoss 10.- 11. ágúst 2023: fyrirlestrar blaðagreinar og hlaðvarp.
Dagana 10. og 11. ágúst var lokaráðstefan Heimsins hnoss haldin í fyrirlestrasal Þjóðminjasafnsins. Boðið var upp á veglega dagskrá þar sem flestir meðlimir Heimsins hnoss miðluðu í stuttu máli sínum niðurstöðum. Auk þess voru fimm erlendir fræðimenn sem tóku þátt í ráðstefnunni, þau voru Laurie Bertram, Thomas V. Cohen, Elizabeth S. Cohen, Mikhail Boytsov, Susanna Pshizova og Karen Harvey en hún flutti einnig opnunarfyrirlestur verkefnisins árið 2018. Ráðstefnan heppnaðist vel í alla staði og margt áhugavert sem kom fram bæði í fyrirlestrunum og ekki síður í umræðunum sem þeir leiddu af sér. Hægt er að kynna sér efni ráðstefnunnar nánar hér.
Mikhail Boytsov ásamt Súsönnu Pshizova fluttu einnig opin erindi við Háskóla Íslands; Boytsov hélt Minningarfyrirlestur Jóns Sigurðssonar 2023 á vegum Sagnfræðistofnunar Háskóla Íslands og Pshizova hélt fyrirælestur í Aðalbyggingu Háskóla Íslands sem fór fram á vegum Miðstöðvar einsögurannsókna innan Sagnfræðistofnunar HÍ. Síðarnefnda erindið fékk einnig ágæta umfjölun í fjölmiðlum m.a. í Heimildinni og í Morgunblaðinu.
Að lokum má nefna mjög áhugavert samtal sem Thomas Cohen, Mikhail Boytsov og Susanna Pshizova áttu við´Guðmund Hörð hjá Hugvarpinu (hlapvarp Hugvísindasviðs) um Ísland, einsögu og rússnesk hugvísindi. Þáttinn er hægt að nálgast hér.
Umfjöllun um sýningu Heimsins hnoss í Heimildinni.
Í 9. tölublaði Heimildarinnar sem kom út hinn 28. apríl síðastliðin birtist greinargóð umfjöllun um sýningu rannsóknarverkefnisins Heimsins hnoss í Þjóðminjasafninu. Í viðtalinu er rætt við Sigurð Gylfa Magnússon, Má Jónsson og Önnu Heiðu Baldursdóttur. Hægt er að lesa umfjöllunina um sýninguna á heimasíðu Heimidlarinnar hér.
Ritgerð Önnu Heiðu vekur athygli.
Fjölmiðlar hafa kepptst við að fá Önnu Heiðu í viðtal eftir að hún lauk við að verja doktorsritgerð sína hinn 7. febrúar. Meðfylgjandi mynd er fengin úr Fréttablaðinu hinn 14. febrúar en hægt er að skoða blaðið betur hér.
Anna fór auk þess í viðtal á Hringrás, sjónvarpsrás fréttablaðsins. Þar ræddi hún við Sigurjón M. Egilsson í þættinum Heima er bezt um doktorsritgerðina, rannsóknina og dánarbúsuppskriftirnar. Hægt er að sjá þáttinn hér.
Síðast en ekki síst birtist viðtal við Önnu í frétta veitu Vesturlands, Skessuhorni. Þar segir Anna frá ferlinu að skrifa doktorsritgerð og segir einnig frá verkefninu Heimsins hnoss og hvernig staðið var að því. Viðtalið má nálgast hér.
Heimsins hnoss: Lúinn kistill, silfurskeið og nærbuxur (með gati) 5. nóvember 2022.
Laugadaginn 5. nóvember opnaði Þjóðminjasafn Íslands sýninguna Heimsins hnoss:
Lúinn kistill, silfurskeið og nærbuxur (með gati). Sýningin miðlar hluta af niðurstöðum verkefnisins Heimsins hnoss þar sem tveimur söfnum er teflt saman. Annars vegar er um að ræða uppskriftir dánarbúa, skiptabóka og uppboða sem varðveittar eru á Þjóðskjalasafni Íslands, og hins vegar safneign Þjóðminjasafns Íslands. Með því er ljósi varpað á efnislegar eigur og efnisheim fólks á 18. og 19. öld.
Sýningin var opnuð af Hörpu Þórsdóttur Þjóðminjaverði en auk hennar ávarpaði Sigurður Gylfi Magnússon, stjórnandi verkefnisins Heimsins hnoss gesti sýningarinnar.
Hinn 15. nóvember hélt Már Jónsson prófessor í sagnfræði fyrirlestur í græna sal Þjóðminjasafnsins þar sem hann fjallaði um dánarbúsuppskriftirnar.
Nánar má sjá um sýninguna á heimasíðu Þjóðminjasafnsins, í fréttatilkynningu Háskóla Íslands og umfjöllun Salterton Art Review.
Á næstunni er væntanlegt greinasafn sem mun tengja sýninguna við fræðilegar nálganir verkefnisins.
Gagnagrunnur dánarbúa, skiptabóka og uppboða.
Undir forustu Más Jónssonar hefur nú á heimasíðu Þjóðskjalasafns Íslands verið opnaður gagnagrunnur sem tekur til uppskrifta dánarbúa, skiptabóka og uppboða sem til eru frá 18. og 19. öld.
Á landsvísu eru varðveitt gögn um eignir eða arfaskipti ríflega 30.000 einstaklinga, mest frá árunum 1821 – 1870. Flest dánarbúin eru eftir fólk á aldrinum 30 – 70 ára, jafnt fátæka sem ríka og um 40% af hundraði þeirra eru konur.
Uppskriftir dánabúa, skiptabóka og uppboða eru veigamikill þáttur í verkefninu Heimsins hnoss en þau innihalda nákvæmar skrár yfir eigur fólks og taka m.a. til fatnaðar, sængurfata, mataríláta, verkfæra og búfjár.
Hér er því um stóran áfanga að ræða í verkefninu Heimsins hnoss, gagnagrunnurinn gefur ekki aðeins þeim fræði mönnum sem vinna innan og utan verkefnisins greiðari aðgang að upplýsingum um efnisleg verðmæti fólks og annað sem varpar ljósi á líf fólks fyrr á öldum. Heldur auðveldar hann öllum almenningi að nálgast upplýsingar um eignir fólks við andlát og upplýsingar um erfingja.
Hér er hægt að skoða gagnagrunninn, en hann er einnig aðgengilegur á vef safnsins um stafrænar heimildir (heimildir.is).
Fyrirlestrar Ewu Domanska og Mary C. Beaudry 29. ágúst 2019
Hinn 29. ágúst komu Ewa Domanska prófessor í mannvísindum við Adam Mickiewicz háskólann í Pozna, Póllandi og Mart C. Beaudry prófessor í fornleifafræði, mannfræði og mannfræði matargerðarmenningar við Boston háskólann í Bandaríkjunum til landsins í boði Heimsins hnoss. Þær heldur opin fyrirlestur í Norræna húsinu hinn 29. ágúst í boði verkefnisins.
Fyrirlestur Ewu Domanska – Vestige
Fyrirlestur Mary C. Beaudry – It’s a Woman Thing: Women’s Body-worn Implements and the Construction of Feminine Identity in Early America
Fyrirlestur Jane Bennett 21. mars 2019
Myndir frá komu Jane Bennett og Björnars Olsen
18. mars 2019
ÖNDVEGISVERKEFNIÐ HEIMSINS HNOSS BÝÐUR TIL TVEGGJA VIÐBURÐA
MEÐ JANE BENNETT, PRÓFESSOR VIÐ JOHNS HOPKINS UNIVERSITY
- og 22. MARS 2019
Jane Bennett er Andrew W. Mellon Prófessor í Hugvísindum við Johns Hopkins háskólann Í Baltimore. Rannsóknarsvið hennar nær til kennilegrar stjórn-málafræði, vistfræðilegrar heimspeki, pólitískrar hugsunar í Bandaríkjunum, pólitískrar mælskufræði og samtíma kenninga í félagsvísindum. Hún hefur verið gestakennari við Háskólann í Kaupmannahöfn og setið í rannsóknarstöðum við IKKM í Weimar, Oxford háskóla, Birkbeck hugvísindastofnunina í London og Rannsóknarmiðstöð hugvísinda við þjóðarháskólann í Ástralíu. Jane Bennett hefur m.a. gefið út bækurnar Vibrant Matter: A Political Ecology of Things (Duke, 2010); The Enchantment of Modern Life (Princeton 2001); Thoreau’s Nature (Rowman Littlefield, 1994), and Unthinking Faith and Enlightenment (NYU 1987). Næsta bók Bennett mun fjalla um Walt Whitman.
Jane Bennett hefur vakið töluverða athygli fyrir skrif sín, einkum um “líflega efnishyggju” (e. vibrant materialism) þar sem hún lýsir líflegum tengslanetum sem virka bæði óháð og ásamt hinu mennska. Í bók sinni Vibrant Matter: a political ecology of things segir Bennett að markmið hennar sé að leitast við að lýsa líflegum efnisveruleika (e. vibrant materiality) sem rekur samhliða og innan hins mennska svo rannsaka megi hvaða breytingum pólitískt ástand tæki ef við virtum áhrifavald hluta.
Jane Bennett hefur skipað sér í lið þeirra sem kallað hafa eftir aukinni athygli til handa hlutum, áhrifamætti þeirra og stöðu innan hins mennska. Þannig hefur hún með fræðimennsku sinni haft áhrif á orðræðuna innan fjölmargra greina hug- og félagsvísinda.
ÖNDVEGISVERKEFNIÐ HEIMSINS HNOSS BÝÐUR TIL OPINS FYRIRLESTURAR:
Fyrirlestrasalur Þjóðminjasafns Íslands, 21. mars 2019, kl. 15:30
JANE BENNETT
PRÓFESSOR VIÐ JOHNS HOPKINS UNIVERSITY
“Out for a Walk”
Fyrirlesturinn hefst á tveimur ferðum, önnur ferðin er farin af Henry Thoreau þar sem hann er umlukinn gróðri, hin ferðin er pennastrik sem nýtir sér mannshöndina á vegferð sinni að verða krot. Þessar tvær ferðir varpa ljósi djúptækar flækjur og tengingar sem eru til staðar milli mennskra og ómennskra gjörninga, sem jafnframt þyrftu sinn eigin orðaforða sem viðurkennir tilvist á atbeini sem á sér stað milli tegunda. Hvernig á annars að tala um slíka samvinnu sem viðurkennir hlut þess ómennska? Hvaða málfræði, setningafræði og munnlegu tjáningar eru best til þess fallin að gangast við áhrifum dýra, gróðurs, steina og andrúmsloftsins á hvert annað. Hvernig er hægt að finna tungutak sem er næmt fyrir því að skrif manneskjunnar eru í raun aðeins möguleg vegna ómennskrar áletrunar.
ÖNDVEGISVERKEFNIÐ HEIMSINS HNOSS BÝÐUR TIL OPINNAR MÁLSTOFU:
Fyrirlestrasalur Þjóðminjasafns Íslands, 22. mars 2019,
10:00 – 11:35 og kl. 13:30 – 15:00
Sérstakir gestir málstofunnar: Jane Bennett, prófessor við John Hopkins University Bjørnar Olsen, prófessor við University of Tromsø
Föstudaginn 22. mars munu Jane Bennett og Bjørnar Olsen taka þátt í opinni málstofu á vegum öndvegisverkefnisins í sal Þjóðminjasafns Íslands undir titlinum Things adrift – Material Archives / Hlutir á reki – söfn efnismenningar.
Á málstofunni munu sex fræðimenn, sem tengjast öndvegisverkefninu á mismunandi hátt, ræða efnismenningarfræði frá mismunandi sjónarhornum. Á fyrri hluta málstofunnar verður fjallað um það hvernig hlutir birtast okkur í uppskrifabókum dánar- og skiptabúa á 19. og öndverðri 20. öld, en á síðari hluti málstofunar verða kennileg efnismenningarfræði rædd.
Things adrift – Material Archives / Hlutir á reki – söfn efnismenningar
Dagskrá:
10:00 Kristján Mímisson Opnar málstofuna
10:05 Ágústa Edwald Fragmenting unity: Archaeological probate
inventories
10:35 Finnur Jónsson The Material Possessions of Paupers – According to
Poor Council Assessments
11:05 Anna H. Baldursdóttir Things and Laborers
11:35 – 13:30 Hádegishlé
13:30 Bjørnar Olsen In Praise of Collecting: an unsustainable perspective
14:00 Gavin Lucas Words and Things
14:30 Þóra Pétursdóttir Fragments to Form
11. mars 2019
Dagana 4. – 5. mars fór föruneyti á vegum Heimsins hnoss til Tapmere í Finnlandi til að taka þátt í ráðstefnu sem haldin var af öndvegisrannsóknarmiðstöðinni HEX (History of Experience). Alls voru 4 fyrirlestrar fluttir af meðlimum verkefnisins þar sem þeir kynntu sýnar rannsóknir. Allir fyrirlesararnir fluttu erindin á mánudeginum 4. mars.
Kristján Mímisson og Sigurður Gylfi Magnússon voru saman á málstofu, Sigurður flutti erindið „The Everyday Life Expirience in Modern Iceland through the Influence of the ‘Creative Class’: A Microhistorical Approach“ og Kristján „The Historigraphical Significance of “Lived Experience”“
Anna Heiða Baldursdóttir flutti erindi með yfirskriftinni „Things, People and the Everyday Experience in the 19th century Pesant Society in Iceland“
Finnur Jónasson fjallaði um „The Daily Life Expirience and Attitude of Paupers in Reykjavík in the First Half of the 20th Century“
30. nóvember 2018
Fyrirlestur Söndru Dudley í heild sinni má nálgast hér að ofan.
Þann 30. nóvember mun Dr. Sandra Dudley prófessor í safnafræðum og deildarforseti safnafræðideildar Leicester háskólans í Bretlandi halda fyrirlestur í fyrirlestrasal Þjóðminjasafns Íslands undir yfirskriftinni Remembering and Forgetting in Communities of Displaced Things. Fyrirlesturinn er opin öllum sem hafa áhuga og stendur yfir frá 12:00 – 13:30.
Sandra Dudley er á Ísland í boði öndvegisverkefnisins Heimsins hnoss: Söfn efnismenningar, menningararfur og merking sem er styrkt af Rannsóknasjóði Íslands til 3 ára. Fyrirlesturinn er sá fyrsti í 2 ára fyrirlestrarröð þar sem þekktum fræðimanni boðið að koma til landsins og halda opin fyrirlestur fyrir alla þá sem hafa áhuga. Einn fyrirlestur verður á hverju misseri, næstu erindi verða auglýst síðar.
Helstu rannsóknir Söndur Dudley hafa snúið að því hvernig hlutir tengjast öðrum fyrirbærum bæði innan og utan safna, kjólum, textíll, Búrma og Indlandi. Kjarninn í rannsóknum hennar liggur á mörkunum milli mannlegrar upplifunar og þess efnislega og þá sérstaklega í tengslum við söfn, þvingaða fólksflutninga og arfleið.
Í nýjustu bók Söndru Dudley Displaced Things nýtir hún sér m.a. efni úr vettvangsrannsóknum sínum á landamærum Tælands, í Búrma og á Bretlandi. Í bókinni fjallar hún um flóttamenn, söfn og persónulega hluti. Hreyfing efnislegra hluta frá einum stað til annars er sérstaklega rannsökuð og lagt til að þessar hreyfingar á hlutum verði endurhugsaðar og skilgreindar sem flutningar. Í bókinni er sjónarhorn hlutarins nýtt sem upphafspunktur greiningarinnar og færð rök fyrir því að flutningsferlið geti verið útskýrt og skilið með því að beita mannfræðilegum kenningum um helgisiði sem Arnold van Gennep og Victor Turner hafa þróað.
31. ágúst 2018
Fyrirlestur Karenar Harvey sem haldin var 11. maí 2018 í fyrirlestrasal Þjóðminjasafns Íslands.
Kynning á öndvegisverkefninu og fyrirlestur Karen Harvey
Hinn 11. maí 2018 verður haldin kynningardagskrá á nýju öndvegisverkefni sem hlaut styrk frá Rannsóknarsjóði Íslands (RANNÍS) í ár sem nefnist „Heimsins hnoss: Söfn efnismenningar, menningararfur og merkin“. Sigurður Gylfi Magnússon, prófessor í Sagnfræði- og heimspekideild, fer fyrir verkefninu. Dagskráin hefst kl. 12 og verður haldin í fyrirlestrasal Þjóðminjasafns Íslands.
Af þessu tilefni heldur Karen Harvey, prófessor í menningarsögu við háskólann í Birmingham á Englandi fyrirlestur sem hún nefnir „Archives of Materiality“ en hún hefur einmitt sérhæft sig í efnismenningarfræðum. Athöfnin er öllum opin og er háskólafólk hvatt til að koma og kynna sér efni rannsóknarinnar sem mun spanna næstu þrjú árin og tengjast mörgum fræðigreinum bæði í hug- og félagsvísindum.
Sjá kynningu á fyrirlestri Karen Harvey sem og stutt æviágrip hennar og loks dagskrá kynningarinnar allrar hér að neðan:
Dagskrá (frá 12:00-13:30)
- Kl. 12:00 – Ávarp Þjóðminjavarðar, Margrétar Hallgrímsdóttur (flutt á íslensku)
- Kl. 12:10 – Guðmundur Hálfdanarson, forseta Hugvísindasviðs: „Grants of Excellence and the Humanities“ (flutt á ensku)
- Kl. 12:20 – Sigurður Gylfi Magnússon, prófessor í Sagnfræði- og heimspekideild: „Heimsins hnoss – kynninga á öndvegisverkefni“ (flutt á íslensku)
- Kl. 12:40 – Karen Harvey, prófessor í menningarsögu við Univeristy of Birmingham (UK):
„Archives of Materiality“ (flutt á ensku)
Scholars from many disciplines are undoubtedly committed to examining materiality as a significant, even principal, feature of past human experience. Yet is there an archive of materiality? In this talk, Professor Harvey will explore the different archives that have been used to reconstruct the materiality of everyday life. Drawing on her research into early modern Britain (1650-1800), as well as her experiences of working in museums and heritage sites, she will consider the challenges in the study of material culture, the promise and pitfalls of interdisciplinarity and new directions in the field.
Karen Harvey is Professor of Cultural History at the University of Birmingham (UK). She is a historian of Britain in the long eighteenth century and her research has focussed on gender and the body, material culture and domestic life. Her books include The Little Republic: Masculinity and Domestic Authority in Eighteenth-Century Britain (Oxford University Press, 2012) and History and Material Culture (ed.) (2009; Routledge, second edition 2017).